Sosyal ve kültürel birikimlerin ifade biçimlerinden biri olan sanat, insanların yaşamlarını zenginleştirmesi bakımından bireysel bir öneme; toplumsal politikaların yönlendirilmesi ve şekillenmesi noktasında ise toplumsal bir öneme sahiptir.
Sanatsal faaliyetleri ile sanatçılar da, yaratıcı ve eleştirel bakış açıları ile toplumun ilerlemesine katkı sunmaktadırlar. Bu bakımdan, sanata ve sanatçıya gereken önemi ve değeri veren toplumlar sosyal, kültürel ve endüstriyel alanda da ilerleme kaydetmektedir. Ülkemizde, sanat ve sanatçının korunması konusunda devlete anayasal düzeyde sorumluluk yüklenmiştir. Sanatçı haklarının korunup geliştirilmesi, bu sorumluluğun hayata geçirilebilmesi bakımından da önem arz etmektedir.
Bu çalışmada, toplumların değişim ve gelişim süreçleri bakımından önemli bir role sahip olan sanatçıların çalışma, iş sözleşmesi yapma ve ücret hakları açısından durumları incelenerek, konuya ilişkin gerek mevzuat, gerekse uygulamadan kaynaklanan sorun ve eksiklikler belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu sorun ve eksiklikler idari ve hukuksal boyutta bazı tedbirlerin alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu çerçevede, bu çalışma ile sanatçıların çalışma ilişkilerine ilişkin haklarının korunması ve geliştirilmesi bakımından ortaya konulacak çabalara ve özellikle hukuksal düzeyde atılacak adımlara katkı sunulması hedeflenmiştir. Sanatçı, yaratıcı ve eleştirel bakış açısı ile sosyal yapıyı felsefi bir bakış açısıyla değerlendirerek toplumun ilerlemesinde önemli bir rol oynar.
Günümüzde sanata gereken önemi vermiş olan toplumlar sosyal, kültürel ve endüstriyel alanda da ilerleme kaydetmektedir. Toplumların sosyal ve kültürel birikimlerinin sembolik ifadesi olan sanat; elde edilen birikimler ışığında, toplumsal politikaların yönlendirilmesi ve şekillenmesine de katkı sunmaktadır. Sanat ve sanatçılara ilişkin başlık ekonomik, kültürel, siyasal ve sosyal boyutları olan çok yönlü bir konudur. Sanatın ve sanatçının bir toplumsal yapıda yer aldığı konum, o toplumsal yapıdaki bilinç düzeyi, kültürel miras konusundaki duyarlılık ve demokrasi bilinci bakımından bir ölçü vazifesi görmektedir. Sanat ve Sanatçı Kavramları
İnsanoğlu varoluşundan bu yana kendini tanımaya, kendini bulmaya çalışmış ve bu arayışlar bazen doğayı, bazen nesneyi, bazen kendini incelemesiyle somutlaşmıştır. Sanat da bu arayış serüvenin bir meyvesi olarak ortaya çıkmıştır. Mağara resimlerinden günümüz kavramsal sanat yapıtlarına kadar, sanat binlerce yıllık serüveninde döneminin yaşam koşulları, teknolojisi, ekonomisi ve siyasî yapısı ile olan ilişkisinde, kazandığı değerler bütününe göre insanlığın evrensel değer yargılarının oluşmasına katkı sağlamıştır Sanatla ilgili kusursuz ve genel kabul görecek bir tanım yapabilmek oldukça güçtür ancak konuyla ilgili aydınlatıcı bir takım açıklamalar yapılabilir. Sanatın ne olduğu konusu çağlara, toplumlara, sanat alanına göre değişiklikler göstermektedir. Sanat, insani bir faaliyet olup insanı etkileyen her şey, sanatı da etkilemektedir. Sanat, sanatçıya bağlı bir ürün olarak sanatçının kişiliğinden de büyük ölçüde etkilenmektedir Bu açıklamalar çerçevesinde, UNESCO tarafından yapılan tanımda sanatçılık kavramı, herhangi bir istihdam ilişkisi ya da belirlenmiş alanlarda faaliyette bulunma gibi ölçütler üzerinden değil, sanat eseri meydana getirme veya yorumlama üzerinden tanımlanmıştır ve oldukça kapsayıcı bir nitelik taşımaktadır. Ancak bu çalışmanın mercek altına almayı amaçladığı sanatçılar; bir istihdam ilişkisi bağlamında işgücü piyasasında yer alan ve sanatını boş zaman meşgalesi amacı ile değil hayatını idame ettirme gayesiyle icra edenlerdir. Bu bağlamda sanatsal faaliyetin mesleki[5] temelde yürütülmesi esas alınacaktır. Bu çerçevede, sanatsal faaliyet ve yaratım süreci ölçüt alınarak yapılacak geniş bir tanımlamayla esasen sanatçı sayılabilecek bir kişi, belirtilen kesim içinde yer almıyorsa bu çalışmanın kapsamı dışında kalacaktır. Bu çalışmada, sanatçılık kavramına ilişkin ölçüt ve kapsamın belirlenmesi konusunda, sınıflama tekniğinde meslek kavramını ölçüt alması nedeniyle, ILO Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması ve Ulusal Meslekler Sözlüğü esas alınmıştır. Sanat ve sanatçı kavramlarına ilişkin olarak ortaya konulan bu tanım ve açıklamalar çerçevesinde, ülkemizde sanatçıların çalışma, iş sözleşmesi yapma ve ücret hakları aşağıdaki şekilde ele alınabilir. Sanatçıların İş Sözleşmesi Yapma Hakkı İş sözleşmesi yapma hakkı çalışma hakkıyla bağlantılı bir haktır. Bu bağlamda çalışma hakkı bakımından güvence oluşturan yasal düzenlemeler iş sözleşmesi yapma hakkını da kapsamaktadır.
Hukukumuzda sözleşme serbestisi ilkesi geçerli olup bu serbesti, gerek sözleşme yapıp yapmama gerek sözleşme tarafını serbestçe seçebilme ve gerekse sözleşme içeriğini yasal sınırlar çerçevesinde serbestçe belirleyebilme yetkisini kapsamaktadır. Sanatçılar da bir iş sözleşmesini bu ilke çerçevesinde akdedebilme hakkına sahiplerdir.
Düğüne şarkıcı getirmek mümkün mü?
MüzikOnAir ekibinde bulunan anlaşmalı sanatçıları düğüne ve özel organizasyonlara çağırmak için link üzerinden ekip arkadaşlarımıza ulaşmanız yeterli olacaktır.
İş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu’nda, “bir tarafın (işçi)bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme” olarak tanımlanmıştır (m. 8/1). Bu tanımdan anlaşılacağı üzere işçi tarafı iş görme edimini işverene bağımlı olarak yerine getirecektir. Bu bağlamda iş sözleşmesinin özünde diğer iş görme sözleşmelerinden farklı olarak bir bağımlılık ilişkisi vardır. Yargıtay kararlarında da, iş sözleşmesi ile konusu bir işin görülmesi olan diğer sözleşmeler bakımından, bağımlılık unsuruna ve diğer iş görme sözleşmelerinin daha çok sonuç sorumluluğuna yöneldiği hususuna vurgu yapılmıştır.
İş sözleşmesinde işverenin yönetim hakkı karşısında işçinin talimatlara uyma borcu yer almakta ve işçi iş görme borcunu işverenin yönetim, gözetim ve denetimi altında yerine getirmektedir. Bu bağımlılık ilişkisi sözleşmenin tarafları arasında kaçınılmaz bir hukuki hiyerarşi yaratmaktadır.Bu kapsamda, bir işverene bağımlı olarak ücret karşılığı faaliyet gösteren sanatçı da işçi olarak kabul edilecektir. Bir işçinin belirli bir işverene bağlı olarak ona ait işyerinde, onun sürekli işini yapması ve bu işi ifa ederken tam gün süreli çalışması, belirsiz süreli kurulmuş normal ya da tipik bir iş ilişkisi olarak değerlendirilmektedir Ancak, atipik çalışma biçimleri dolayısıyla sanatçıların iş ilişkileri bakımından bazı farklılıklar söz konusudur. Özellikle bağımlılık unsuru, klasik anlamda işçi-işveren ilişkisine göre farklılık arzetmektedir.
Bunun temel nedeni, sanatsal faaliyetin özündeki yaratıcılığın bir bağımlılık ekseninde ortaya çıkacak hiyerarşiye ters düşmesidir. Bu noktada, sanatçı-işveren ilişkisinde söz konusu bağımlılık unsurunun tespitinde daha esnek bir yorumun yapılması yerinde olacaktır. Bu noktada yargı kararlarının ortaya koyduğu yaklaşım da önem arzetmektedir.
Ancak bazı yargı kararlarında bağımlılık unsurunun tespit edilememesi sebebiyle sanatçı ile işveren arasındaki ilişkinin, bir iş sözleşmesi ilişkisi olarak kabul edilmediği görülmektedir. Örneğin; Yargıtay 10. Hukuk Dairesi sosyal sigorta haklarıyla bağlantılı olarak açılan bir hizmet tespiti davasında, “bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılma” hususu bakımından sanatçı ile işveren arasındaki ilişkide bağımlılık unsurunun bulunmadığından bahisle, bir iş sözleşmesinin varlığından da söz edilemeyeceğini belirtmiştir. Sanatçı ile işveren arasındaki sözleşme ilişkisi 4857 sayılı İş Kanunu’nda öngörülen sözleşme türlerinden herhangi birisi ile söz kurulabilir.
Nitekim Kanunun 9. maddesine göre; taraflar iş sözleşmesini, Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalara bağlı kalarak, ihtiyaçlarına uygun şekilde düzenleyebilirler. İş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılır. Ayrıca, bu sözleşmelerin çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmi süreli, deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabileceği hükme bağlanmıştır
