Telif Hakları Alanında Meslek Birlikleri Yönetmeliği yürürlüğe girdi. Yönetmeliğe göre eser sahipleri, bağlantılı hak sahipleri ve kitap yayımcıları, ortak çıkarlarını korumak, kanunla tanınmış hakların idaresi ve takibi, alınacak tazminat ve telif ücretlerinin tahsili ile hak sahiplerine dağıtımını sağlamak amacıyla belirlenen alanlarda birden fazla meslek birliği kurabilecek. En az iki meslek birliği federasyon kurabilecek, aynı alanda birden fazla federasyon kurulamayacak.
Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle eser sahibi, bağlantılı hak sahibi ve kitap yayımcısı meslek birliklerinin ve federasyonlarının kurulması, denetlenmesi, genel kurul toplantıları, zorunlu ve ihtiyari organlarının teşekkül tarzı, üye sayısı ve görevleri, üyeliğe girme, çıkma ve çıkarılma şartları, şubelerini kurabilecekleri bölgelerin tespiti, yurt içi ve dışındaki kişi ve kuruluşlarla ilişkileri, bu ilişkilerdeki hak ve yetkileri, üyeleriyle ve kullanıcılarla ilişkileri, elde edilen telif ücreti ve tazminatların dağıtımı ile diğer usul ve esaslara ilişkin hususlar düzenlendi.
Birden Fazla Meslek Birliği Kurulabilecek
İlim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eseri sahipleri, icracı sanatçılar, fonogram yapımcıları, radyo-televizyon kuruluşları, film yapımcıları ve kitap yayımcıları ortak çıkarlarını korumak, kanunla tanınmış hakların idaresi ve takibi, alınacak tazminat ve telif ücretlerinin tahsili ile hak sahiplerine dağıtımını sağlamak amacıyla birden fazla meslek birliği kurabilecek.
Herhangi bir meslek birliği bulunmayan bir alanda eser sahipleri ve icracı sanatçılar bakımından en az 56, yapımcı, kitap yayımcısı veya radyo-televizyon kuruluşları bakımından en az 28 üye olma niteliklerini taşıyan gerçek veya tüzel kişiyle meslek birliği kurulabilecek.
Aynı alanda başka bir meslek birliği kurulabilmesi için de kurucu üye sayısından az olmamak kaydıyla ve o alanda kurulmuş en fazla üyesi olan meslek birliğinin üye sayısının üçte biri kadar gerçek veya tüzel kişi faaliyet izni almak üzere bakanlığa başvuracak. Yeni bir meslek birliğine faaliyet izni verilmesi için yapılacak değerlendirmede, birliğin idari ve ekonomik yetkinliğinin ve temsil kapasitesinin toplu lisanslamaya elverişli olması esası göz önüne alınacak.
Yönetmelikte meslek birliklerinin görev ve yetkileri de şöyle belirlendi:
“Faaliyetlerini etkinlik, katılımcılık, şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerine göre yürütmek. Hakların yönetimini, hakkaniyete uygun koşullarda gerçekleştirmek. Yönettikleri haklara ilişkin her türlü bedelin tahsilini ve dağıtımını, dağıtım planlarına uygun olarak adil, şeffaf ve düzenli bir şekilde gerçekleştirmek. Yönettikleri haklarla ilgili eserlere ve bağlantılı hak konularına ilişkin veri tabanını oluşturmak, güncellemek ve ilgililerin bilgisine sunmak. Aynı alanda faaliyet gösteren meslek birlikleri bakımından ortak veri tabanı oluşturmak. Yönettikleri haklarla ilgili tarife ve artış gerekçeleri ile bu tarifelere ilişkin indirim ve ödeme kolaylıklarını ait olduğu yılın dokuzuncu ayının sonuna kadar duyurmak. Yönettikleri haklan korumaya yönelik tedbirleri almak, bu amaçla gerekli hallerde idari, hukuki ve cezai yollara başvurmak. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin yükümlülüklere uymak.”
– Hak sahipleri aynı alanda sadece bir meslek birliğine üye olabilecek
Meslek birliklerinin görevlerini yerine getirirken üyelerine haklarının ve menfaatlerinin korunması veya etkin yönetimi için objektif olarak gerekli olmayan herhangi bir yükümlülük getiremeyeceğini de hükme bağlayan yönetmelikte, meslek birliklerinin objektif, şeffaf ve ayrımcı olmayan niteliklerde üyelik kriteri belirleyeceği, faaliyet alanına giren üyelik taleplerini kabulden objektif ve haklı gerekçeler bulunmaksızın kaçamayacağı, hiç kimsenin meslek birliğine üye olmaya ve bu birliklerde üye olarak kalmaya zorlanamayacağı, hak sahibi aynı alanda sadece bir meslek birliğine üye olabileceği, üyelerin, genel kurulca belirlenen giriş aidatını ve üyelik aidatını ödemekle yükümlü olduğu belirtildi.
Yönetmeliğe göre, tüzel kişilerin üye olabilmeleri, Türk kanunlarına göre kurulmuş olmaları koşuluna bağlı olacak. Tüzel kişi üyeler, kendi Yönetim Kurulu başkanları veya temsille görevlendirecek kişiler tarafından temsil edilecek. Bu kişinin başkanlık veya temsil görevi sona erdiğinde, tüzel kişiyi temsil edecek kişi yeniden belirlenecek.
Meslek birlikleri, adil ve orantılı olmak kaydıyla üyelik süresi veya birlikten elde edilen telif gelirine dayanarak farklı üyelik türleri oluşturabilecek. Gelir ve tazminatların dağıtımında, sosyal faaliyetlerde ve benzeri işlerde üyelik türleri arasında ayrım yapılamayacak. Genel kurula katılma, oy hakkı, oy farklılaştırması ve zorunlu organ üyeliklerine seçilme konularında üyelik türleri arasında adil ve dengeli olmak kaydıyla farklılaştırmaya gidilebilecek.
– Birlikler üyelikten çıkarma için objektif kriterler belirleyecek
Üyeler, gerekçe göstermeksizin birlik üyeliğinden ayrılma isteğinde bulunabilecek. Üyelik, bu başvuruyla sona erecek.
Birlikler, üyelikten çıkarma için objektif, şeffaf ve ayrımcı olmayan kriterler belirleyecek. Üyeler, Haysiyet Kurulu kararıyla üyelikten çıkarılacak. Çıkarılma kararı iadeli taahhütlü posta yoluyla 7 gün içinde ilgiliye bildirilecek.
Yönetmelikte meslek birliklerinin Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu, Teknik-Bilim Kurulu, Haysiyet Kurulunun aralarında bulunduğu zorunlu organlarının oluşturulması ve görevlerine ilişkin bilgilere de yer verildi.
– Birliklerin gelirleri
Meslek birliklerinin gelirleri de şu şekilde sıralandı:
“Telif gelirlerinin ve tazminatların tahsilinden elde edilen gelirler ile bu gelirlerin yatırımından doğan gelirler. Giriş aidatı ve üyelik aidatı gelirleri ile telif gelirlerinin ve tazminatların tahsilinden elde edilen gelirlerden kesilecek birlik payları. Bağışlardan ve ölüme bağlı tasarruflardan elde edilen gelirler. Sahip olduğu herhangi bir malvarlığı ile bu varlıklardan doğan gelirler.”
Birlikçe tahsil edilen telif geliri, birlik payı düşüldükten sonra, tazminat bedelleri ise tahsili giderleri ile birlik payı düşüldükten sonra tahsil edildiği mali yılın sonundan itibaren 9 ayı geçmemek kaydıyla mümkün olan en kısa sürede ödenecek. Bu süreler, kullanım listelerinin tespit edilememesi veya hak sahiplerinin belirlenememesi gibi durumlarda meslek birliklerince uzatılabilecek.
Dağıtımlara ilişkin ödeme listesi yıllık olarak Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirilecek.
– En az iki meslek birliğiyle federasyon kurulabilecek
Yönetmeliğe göre, en az iki meslek birliği federasyon kurabilecek. Aynı alanda birden fazla federasyon kurulamayacak.
Federasyonlar, ilim edebiyat, müzik, sinema sektöründe, ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri, sinema eserleri sahipleri, icracı sanatçılar, fonogram yapımcıları, radyo-televizyon kuruluşları, film yapımcıları ve kitap yayımcılarınca kurulabilecek.
Birlikler ve federasyonlar idari ve mali yönden Kültür ve Turizm Bakanlığının denetimine tabi olacak. Bakanlık bu yetkisini kamu yararı kapsamında kullanacak. Hak sahipleri ile meslek birlikleri arasındaki, toplu hak yönetiminin işleyişiyle ilgili olmayan münferit ihtilaflar Bakanlığın denetimine tabi olmayacak.
Denetimler, birliklerin/federasyonların kanun, bu yönetmelik, ilgili mevzuat ve birlik/federasyon tüzüğü kapsamındaki görev ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi, defterlerin ve kayıtların mevzuata uygun olarak tutulması, tarifelerin kanunda öngörülen esaslara göre düzenlenmesi, yönettikleri haklara ilişkin her türlü bedelin tahsilini ve dağıtımını mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi konuları kapsamında yapılacak.
Bakanlıkça resen veya şikayet üzerine her zaman denetim yapılabilecek. Denetimler en az 24 saat önce birliklere bildirilecek.
– Mevcut düzenlemeler 1 Ocak 2023’e kadar yönetmeliğe uygun hale getirilecek
Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce kurulmuş meslek birlikleri ve federasyonlar, en geç 1 Ocak 2023’e kadar yapacakları olağanüstü genel kurul toplantısı ile tüzüklerini ve birliğin işleyişine dair diğer düzenlemeleri bu yönetmelik hükümlerine uygun hale getirecek.
Bu süreçte mevcut meslek birlikleri ve federasyon faaliyetleri, yürürlükten kaldırılan Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük hükümlerine göre yürütülecek.
İşleme ve derleme eser sahipliği alanında kurulmuş meslek birlikleri, belirleyecekleri yeni kuruluş alanında faaliyetlerini sürdürecek.
Bu madde hükümlerine uymayan meslek birliklerinin feshi için Bakanlıkça dava açılacak.
Öte yandan Resmi Gazete’de yer alan kararlarla “Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük” ile Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri Tip Statüsü” yürürlükten kaldırıldı.
– Türkiye’de telif hakları alanında 27 meslek birliği ve 1 federasyon bulunuyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığından edinilen bilgiye göre, Türkiye’de halihazırda, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında, Bakanlıktan faaliyet izni alarak kurulan 27 meslek birliği ve 1 federasyon faaliyet gösteriyor.
Bu birlikler müzik, sinema, ilim-edebiyat, güzel sanatlar, radyo-tv sektörlerinde eser sahibi, sanatçı, yapımcı, yayınevi ve yayın kuruluşlarından oluşan toplam 35 bin üyesinin yanı sıra yurt dışı kuruluşlarla yaptıkları iş birliklerine dayalı olarak çok sayıda yabancı hak sahibini de temsil ediyor.
Meslek birliklerinin işleyişine dair düzenlemeler, 1999’da yürürlüğe giren “Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük” ile belirleniyordu.
Resmi Gazete’de bugün yayımlanan Telif Hakları Alanında Meslek Birlikleri Yönetmeliği AB’nin konuya ilişkin 2014/26 sayılı Direktifi ve ulusal mevzuat göz önünde bulundurularak sektör temsilcileriyle iş birliği içerisinde hazırlandı.
